Recenzija za zbornik radova Čitate li Jelenu Dimitrijević?
u izdanju Filološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu i projekta Knjiženstvo, teorija i istorija ženske književnosti na srpskom jeziku do 1915. godine
Urednice: Biljana Dojčinović, Jelena Milinković
Piše: dr Zorica Bečanović Nikolić, vanredni profesor
Iza intrigantnog retoričkog pitanja iz naslova Čitate li Jelenu Dimitrijević? nalazi se dvaneset ogleda u kojima će oni koji poznaju dela Jelene Dimitrijević pronaći podsticaje za nova tumačenja, kao i za teorijska, antropološka i kulturološka istraživanja ženske književnosti, balakanskog feminizma, orijentalizma, balkanizma i okcidentalizma, a oni koji njeno stvaralaštvo tek otkrivaju, podsticajne vodiče do opusa što se tokom poslednje decenije ubedljivo profiliše kao nova žiža u kanonu srpske književnosti.
Autorke i autori ogleda potpisuju originalne naučne radove koji opusu Jelene Dimitrijević prilaze iz perspektiva redefinisanja i proširivanja vrednosnog, kulturno-istorijskog i nastavnog kanona srpske književnosti (Magdalena Koh, Žarka Svirčev), izdavačke prakse (Nataša Marković), feminističkog i nacionalnog aktivizma (Jasmina Milanović), feminističke interkulturalnosti i transkulturalnosti (Vladimir Đurić, Jelena Milinković, Slobodanka Peković), dekonstrukcije orijentalizma i specifičnog balkanskog kripto-kolonijalizma (Svetlana Slapšak), transnacionalnih i transregionalnih koncepata koji problematizuju nacionalnu kulturnu geografiju (Vladimir Bošković), kulturno-istorijskog i književnog vrednovanja autorkine rane proze (Slavica Garonja Radovanac), rodnih transformacija i ženske seksualnosti u muslimanskom društvu (Jovana Reba) i orijentalistike kao filološke i kulturološke discipline (Jelena Radovanović).
Zbornik se pojavljuje kao jedno u nizu postignuća u okviru naučno-istraživačkog projekta Knjiženstvo, teorija i istorija ženske književnosti na srpskom jeziku do 1915. godine, koja su delom ili u celini posvećena ličnosti i opusu Jelene Dimitrijević (digitalna baza podataka, časopis, međunarodna naučna konferencija, okrugli sto o Jeleni Dimitrijević) i predstavlja dragocen naučno-istraživački dopirinos disciplinama srpske kulturne istorije, nauke o književnosti, komparativnog proučavanja književnosti i kultura, teorije roda, etnologije i kulturne antropologije.
Zbornik koji su Biljana Dojčinović i Jelena Milinković priredile u skladu s najvišim kriterijumima društveno-humanističkih nauka zaslužuje da bude objavljen i dostupan naučnoj i široj javnosti.
Dr Zorica Bečanović Nikolić, rođena 1963. godine u Kruševcu. Diplomirala je na Katedri za anglistiku Filološkog fakulteta 1986, a na Katedri za opštu književnost i teoriju književnosti 1988. Na Katedri za opštu književnost i teoriju književnosti magistrirala je 1998. a doktorirala 2005. godine. Mentor magistarske teze „Hermeneutička teorija pripovedanja Pola Rikera“ i doktorske teze „Sukob interpretacija u recepciji Šekspirovih istorijskih drama u dvadesetom veku“ bio je profesor dr Dragan Stojanović. Deo doktorskih (1999-2001) i postdoktorska (2009) istraživanja obavljala je na Univerzitetu Pompeu Fabra u Barseloni i na Londonskom univerzitetskom koledžu (UCL), kao stipendista AECI i The British Academy. Zamenica je glavne i odgovorne urednice i članica redakcije časopisa Knjiženstvo. U nastavi i u okviru naučnih istraživanja bavi se Šekspirovim stvaralaštvom, hermeneutikom, savremenom književnom teorijom, komparativnim pristupom srednjevekovnim i renesansnim književnostima u Evropi, vezama između srpske književnosti i evropskih kultura. Predaje, piše i objavljuje na srpskom, engleskom, francuskom i španskom.
Recenzija zbornika radova Čitate li Jelenu Dimitrijević?
Sažetak recenzije
Piše: Prof. dr Ljiljana Bajić
Zbornik radova Čitate li Jelenu Dimitrijević? predstavlja rezultate istraživanja vrednog tima autorki i autora okupljenih oko projekta Knjiženstvo, teorija i istorija ženske književnosti na srpskom jeziku do 1915. godine i Okruglog stola o Jeleni Dimitrijević, koji je održan na Filološkom fakultetu u Beogradu 2016. godine.
Već od samog naslova, od njegove upitne forme, preko polemičkog traženja odgovora na pitanja o statusu dela Jelene Dimitrijević u našem vremenu, u zborniku je otvoren i ostvaren živ i produktivan dijalog sa duhovnim nasleđem Jelene Dimitrijević i njegovim multikulturnim vrednostima. Preispitujući literarnu, kulturološku, kao i pedagošku baštinu Jelene Dimitrijević i recepciju njenog dela u nauci/kritici i u univerzitetskoj i srednjoškolskoj nastavi, radovi predstavljeni u zborniku implicitno se dotiču i pitanja kanona, posebno odnosa između književnog i nastavnog kanona. Poznato je da unutar oba kananona postoji hijerarhija između pojava u centru i pojava na margini sistema, ali i mogućnost za njihovu reinterpretaciju i prevrednovanje usled književnih kretanja i kulturnih promena izvan sistema. U tom smislu, radovi u zborniku potvrđuju da savremena recepcija dela Jelene Dimitrijević treba da utiče i na njeno mesto i uključivanje u postojeći nastavni kanon. U krajnjem ishodu, pokazuje se da je pitanje iz naslova zbornika, kao i pitanje o tome da li je Jelena Dimitrijević školska spisateljica svrhovito usled toga što adekvatan odgovor pomaže današnjem čitaocu, učeniku i studentu, da upozna uzoritu ličnost obrazovane autorke i da usvaja vaspitne vrednosti koje se sa takvom ličnošću povezuju. Jelena Dimitrijević poznavala je mnogo jezika i kultura koje je obišla kao putnik i opisala kao putopisac. U isto vreme ona je i patriotkinja, i aktivistkinja za ženska prava, i učesnica u kulturnom životu i društvenoj istoriji Srbije tokom druge polovine 19. veka i u prvoj polovini 20. veka. Visokim standardima obrazovanja, koje je postavila, jezičkim znanjem i umenjima u maternjem i drugim jezicima, kulturnom svešću i potrebama, Jelena Dimitrijević zakoračila je u doba savremenih naraštaja, koje u svojim obrazovnim projektima treba da afirmiše koncept multikulturnih vrednosti.
U radovima u zborniku Čitate li Jelenu Dimitrijević? analiziraju se i vrednuju mnogi aspekti dela ove autorke, kojima ona danas privlači našu pažnju. Na stranicama zbornika susreću se činjenice koje dozvoljavaju da zaključimo da bi kao orijentalistkinja, feministkinja, pripadnica srpske i drugih kultura Jelena Dimitrijević svojim prisustvom u programima omogućila da se u izvesnoj meri promeni evropocentrični model školske nastave, koji, zanemarujući neevropske književne pojave i favorizujući evropsku kulturu, ističe Evropu kao jedini civilizacijski obrazac. Vrednost zbornika otuda se dovodi u vezu i sa činjenicom da, ukazujući na pluralnost balkanskog sveta Jelene Dimitrijević, on pomaže ne samo razvijanju naše samosvesti i kulturnog identiteta već i spremnosti za život u multikulturnom društvu. U uslovima interkulturalizma, koji prihvata i artikuliše odnose/komunikaciju između različitih kultura, delo Jelene Dimitrijević pruža primere o postojanju, uvažavanju, isprepletanosti i usvajanju različitih kulturnih obrazaca kao saznajnih (vaspitnih i obrazovnih vrednosti) i različitih praksi u svetu.
Na kraju, treba naglasiti da zbornik posvećen Jeleni Dimitrijević pokazuje ne samo da treba čitati Jelenu Dimitrijević nego da se ona može čitati i kao školska spisateljica. Na taj način, zbornik otvara mogućnosti novih čitanja kao i uvođenja Jelene Dimitrijević u programski kanon i nastavni sistem.
Autor recenzije svesrdno prihvata i preporučuje ovaj zbornik.
U Beogradu, 9. novembar 2017. Profesor dr Ljiljana Bajić
Dr Ljiljana Bajić, rođena je 1950. godine u Bajinoj Bašti. Osnovnu i srednju školu završila je u Beogradu. Na Filološkom fakultetu diplomirala je 1974. godine na Grupi za jugoslovenske književnosti i opštu književnost. Redovni profesor na predmetu Metodika nastave književnosti i srpskog jezika na Katedri za srpsku književnost sa južnoslovenskim književnostima Filološkog fakulteta u Beogradu. Član je Međunarodnog komiteta slavista (potpredsednik), Nacionalnog prosvetnog saveta Republike Srbije i prodekan za nastavu Filološkog fakulteta.
Recenzija zbornika radova Čitate li Jelenu Dimitrijević?
Piše: Prof. dr Mirjana Marinković
Zbornik radova Čitate li Jelenu Dimitrijević? sadrži referate podnete na Okruglom stolu o Jeleni Dimitrijević održanom 9. aprila 2016. godine na Filološkom fakultetu u Beogradu kao delu projekta Knjiženstvo, teorija i istorija ženske književnosti na srpskom jeziku do 1915. godine. To je drugi po redu naučni sastanak posvećen ovoj književnici čije se delo sve intenzivnije proučava i čija nanovo štampana dela nailaze na dobar prijem čitalaca tokom poslednjih godina. Prethodni međunarodni naučni skup održan je u Nišu 2004, a saopštenja su štampana dve godine kasnije u zborniku Jelena Dimitrijević. Život i delo.
Zbornik Čitate li Jelenu Dimitrijević? obuhvata tematski raznovrsne radove inspirisane ličnošću i književnim delom ove autorke, širinom njenih interesovanja, njenim humanitarnim radom. Autori su ugledni istraživači iz zemlje i inostranstva. Svaki od referata pripremljenih za štampu otkriva neku novu dimenziju života i stvaralaštva Jelene Dimitrijević za čiju kanonizaciju se eksplicitno ili implicitno zalažu. Svaki pojedinačno pleni temeljnošću, akribičnošću, jasno izloženim rezultatima, podstičući na dalja proučavanja njenog knjiženog opusa. Radovi po svom karakteru i istraživačkom fokusu pripadaju sferi metodike nastave književnosti, istoriografiji, književnoj istoriji, komparatistici, antropologiji.
Iako tematski raznorodni, svi referati su gotovo ujednačene naučne i stručne vrednosti i međusobno se skladno dopunjuju iscrtavajući književni i ljudski portret Jelene Dimitrijević koja, kao sasvim osobena pojava svoga vremena, i posle toliko godina pronalazi čitaoce i poštovaoce, i to ne samo u srpskoj sredini. Volela je i Istok i Zapad, bila srpska dobrotvorka, svetska putnica, poliglotkinja, istinska intelektualka koja ne zavređuje samo da danas bude čitana, već i da o njoj bude svestrano pisano, kao što ovaj Zbornik i potvrđuje.
Autori, Svetlana Slapšak, Magdalena Koh, Žarka Svirčev, Biljana Dojčinović, Jelena Milinković, Slobodanka Peković, Vladimir Bošković, Vladimir Đurić, Jasmina Milanović, Nataša Marković, Jelena Radovanović, Jovana M. Reba i Slavica Garonja Radovanac, pokazuju da dela Jelene Dimitrijević neizostavno treba čitati u kontekstu srpske i svetske književnosti, da treba da budu uvrštena u obaveznu gimnazijsku i univerzitetsku lektiru, da podstiču kreativna promišljanja i analize i da su zahvalan materijal za čitav niz humanističkih disciplina. Teško je posebno istaći bilo koji od ponuđenih tekstova, jer je svaki autor primetio neku drugu odliku Jelenine proze, jer se u svakom nalazi po neki izdvojeni delić Jelenine književne vrednosti, nadarenosti, ljudske uzvišenosti i originalnosti.
Zbornik Čitate li Jelenu Dimitrijević? predstavlja retko uspešno koncipiran zajednički poduhvat više istraživača čiji individualni doprinosi čine delove jedne skladne celine.
Zbog svega iznetog, smatram da zbornik radova Čitate li Jelenu Dimitrijević? zaslužuje sve preporuke za štampu kao izdanje Filološkog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
Beograd, 21. oktobar 2017. Prof. dr Mirjana Marinković
Prof. dr Mirjana Marinković je rođena 6. juna 1965. godine u Požegi. Osnovnu i srednju školu završila je u Beogradu. Studije orijentalne filologije (arapski i turski jezik i književnost) na Filološkom fakultetu u Beogradu upisala je 1984. godine. Diplomirala je za tri i po godine po ubrzanom sistemu studiranja. Na Katedru za orijentalistiku Filološkog fakulteta u zvanju asistenta za turski jezik i književnost primljena je 1. septembra 2000. godine. Završila je postdiplomske studije na Filozofskom fakultetu u Beogradu, smer za nacionalnu istoriju. Magistarski rad Turska kancelarija kneza Miloša Obrenovića (1815-1839) odbranila je 23. januara 1996. godine. Više puta je boravila na studijskim boravcima i istraživanjima u Turskoj. Doktorsku disertaciju Turska književnost na srpskom jezičkom prostoru 1965-2000. godine odbranila je na Filološkom fakultetu u Beogradu 20. jula 2002. godine. U zvanje docenta za turski jezik i književnost izabrana je 26. juna 2003, a reizabrana 2008. godine. U zvanje vanrednog profesora za turski jezik i književnost izabrana je 3. septembra 2013. godine. Mirjana Marinković je mentor za izradu nekoliko magistarskih radova i doktorskih disertacija i član više komisija za odobrenje i pregled i ocenu magistarskih radova i doktorskih disertacija. Učesnik je više naučnih skupova u zemlji i inostranstvu, kao i naučnih i stručnih tribina. Pored pedagoškog i naučnog rada, bavi se književnim i stručnim prevođenjem. Govori turski, arapski i engleski jezik, a služi se francuskim, ruskim i italijanskim jezikom. Udata je i majka dvoje dece.
Ovaj članak je objavljen u okviru temata Strašni Libartes, u decembru 2018.
Pročitajte ostale tekstove objavljene u rubrikama Reč i misao.
Izvor fotografija Jelene Dimitrijević: http://jelenajdimitrijevic.wixsite.com
Možda će vas zanimati i:
Magdalena Koh – Neodređenost termina ,,žensko pismo” je štetna za recepciju tradicije
Adriana Zaharijević – Biti određeni pol je proces, postojanje