Bliski istok u zapadnom Kelnu
U gradskoj šumi stoji nekoliko borova zajedno, skromno
iza klupe, mali ugao, blago uzvišenje
pokraj staze, u poređenju sa ostatkom šume ništa veći
od površine soneta. Goldbergini četrnaestostihovni „Borovi“
šapuću u vetar sa tih grana, u kojima dva pejzaža,
Evrope i Azije, vise jedan naspram drugog. Čak u zapadnom Kelnu stabla niču
iz tankih slojeva peska kao sveće u pravovernoj crkvi.
Leti je zemlja toliko bestežinska, mogla bi se razviti čudesno
u leteći ćilim soneta, jerusalimska šuma nad prašinom i stenjem.
Istina, kada dođe zima, draga Lea, ova stabla nose ogrtač od snega,
gore u rajnskoj zemlji, kišobran, iglice kaplju, pesak postaje blato,
težak za pevanje, odavno su ptice odletele preko mora, odbacujući domovinu
na drugoj obali sada kao sidro. Ipak ostaje u vazduhu zvuk kovitlanja,
bol premošćavanja. A mi govoreći? Kaži, gde mi polažemo svoje strofe,
kako poetizujemo sebe tu i tamo? Negde između ptičje slobode i ukorenjenosti
jezik luta među svetovima, puževom kućicom čvrsto pričvršćenom za leđa.
מִזְרָח תִּיכוֹן בְּקֶלְן מַעֲרָב
בְּיַעַר הָעִיר נִצָּבִים יַחַד כַּמָּה אֳרָנִים, לֹא בּוֹלְטִים
,מֵאֲחוֹרֵי הַסַּפְסָל, הַפִּנָּה הַקְּטַנָּה, הַגִּבְעָה הָרַכָּה בְּשׁוּלֵי הַדֶּרֶךְ
.בְּהַשְׁוָאָה לִשְׁאַר הַיַּעַר אֵינָהּ עוֹלָה בְּגָדְלָה עַל שֶׁטַח שֶׁל סוֹנֶטָּה
שִׁיר הַזָּהָב עַל הָאֹרֶן מֵאֵת גוֹלְדבֶּרְג
,מְלַחְשֵׁשׁ בָּרוּחַ בֵּין הָעֲנָפִים, בָּהֶם תְּמוּנוֹת שֶׁל שְׁנֵי נוֹפִים
אֵירוֹפָּה וְאַסְיָה תְּלוּיוֹת פָּנִים אֶל מוּל פָּנִים. אֲפִלּוּ בְּמַעֲרַב קֶלְן מִתַּמְּרִים הַגְּזָעִים
.מִתּוֹךְ שִׁכְבַת חוֹל קְטַנָּה כְּמוֹ נֵרוֹת בִּכְנֵסִיָּה אוֹרְתּוֹדוֹקְסִית
בַּקֵּיצִים הָאֲדָמָה כֹּה קַלָּה, שֶׁנִּתָּן לִגְלֹל אוֹתָהּ בְּצוּרָה פַנְטַסְטִית
.לִשְׁטִיחַ סוֹנֶטּוֹת מְעוֹפֵף, יַעַר יְרוּשָׁלַיִם מֵעַל אָבָק וָאֶבֶן
,נָכוֹן, לֵאָה הַיְּקָרָה, עִם בּוֹא הַחֹרֶף יַחְבְּשׁוּ עֵצִים אֵלֶּה מִצְנֶפֶת שֶׁלֶג
,גָּרוּעַ יוֹתֵר בְּחֶבֶל הָרַיִין, כָּאן הֵם נוֹשְׂאִים מִטְרִיָּה, הַמְּחָטִים נוֹטְפוֹת, חוֹל נֶהְפָּךְ לְבֹץ
קָשֶׁה לָשִׁיר, הַצִּפּוֹרִים הִתְרַחֲקוּ זֶה מִכְּבָר אֶל מֵעֵבֶר לַיָּם, מַשְׁלִיכוֹת מוֹלֶדֶת
כְּמוֹ עֹגֶן בַּצַּד הָאַחֵר שֶׁל הַחוֹף. אֲבָל בָּאֲוִיר נִשְׁאַר מַשַּׁק כַּנְפֵיהֶן מִפְּנֵי
,כְּאֵב הֱיוֹתָן גֶּשֶׁר. וְאָנוּ הַמְּדַבְּרִים, הַגִּידִי לִי אֵיפֹה נוּכַל לְמַקֵּם אֶת הַבָּתִּים
אֵיךְ שֶׁאָנוּ מְשׁוֹרְרִים אֶת עַצְמֵנוּ הָלוֹךְ וַחֲזָרָה? אֵיפְשֶׁהוּ בֵּין חָפְשִׁיּוּתהַצִּפּוֹר לְבֵין מְלֶאכֶת הַשָּׁרָשִׁים
.נוֹדֶדֶת לָהּ שָׂפָה דֶּרֶךְ עוֹלָמוֹת, קוֹנְכִיַּת שַׁבְּלוּל יַצִּיבָה עַל הַגַּב
Na hebrejski prevele Zehava Kalfa i Gundula Šifer.
Objavljeno u: Zwischen den Zeilen (“Između redova”), uredili Jael Almog i Mikal Zamir, Beč: Pasagen pres 2019, p. 76/77.
Svaki dan nekoliko slobodnih reči
Svaki dan tražim nekoliko slobodnih
reči, samo mojih reči, bliskih prijatelja ‒
da, i pre svega poslaću ti ih,
što dalje, poput zavežljaja, primi
u čemu ljubav leprša udubila te ovde,
primi i čitaj
Da, ponekad se sretnemo među stihovima
Znaš šta još? zahvalna sam
što si odleteo ponovo u strane gradove
i što mi mašeš ponekad kroz mrežu, rečenice
uvezujem u zamišljene razglednice iz prošlosti.
Preko složenih mostova za bekstvo kao ovih
reči se mogu ozbiljno povezati, kao graničari
koji nas znaju jako dobro.
Da, odredišta, krila, ptice, leteće stvari – golubovi pismonoše,
reči su slobode koje ti pišem u sumrak
za stolom pod pogrešnim suncem, sakupila sam ih u sebi
kao vodu u bunaru, na jeziku, satima u danima. Čekam
i govorim ti ih, najdraži. Da li si zapanjen?
Mudra čarobnica poezija, pruža nam metafizički trapez ljubavnih igara
i ništa mi ne ostaje, zaista ništa, sem trepćućeg
transporta kroz širom otvorene prolaze. Jer pesme su, znaš,
suprotnost bespomoćnosti. Jednostavno. – Često, da često, kada je neophodno
izrastaju im ruke, noge. Ili nose ime deteta kojeg nije.
Često, da često, pesme se rađaju na taj način. Zlatne statue, nepoznata božanstva.
U dolini senki čuvam stražu. Nema te, dragi. Zašto? Bditi je biti. Ne.
U naručju držim pažljivo osmišljen spomenik,
spomenik nežnih reči koje su među nama bezbedno pale.
כָּל יוֹם מִלִּים שֶׁל חֵרוּת
אֲנִי זְקוּקָה כָּל יוֹם לְמִלִּים
-שֶׁל חֵרוּת, מִלִּים מִשֶּׁלִּי, יְדִידוֹת קְרוֹבוֹת
,כֵּן, וַהֲכִי אֲנִי אוֹבָה
אֲהוּבִי, לְהַפְנוֹת אוֹתָן אֵלֶיךָ
,קַח. כְּמַתָּת, בְּמָקוֹם רָחוֹק
אֶת אַהֲבַת נַפְשִׁי אֲשֶׁר חָקַקְתִּי לְךָ כָּאן
טֹל קְרָא
כֵּן, לִפְעָמִים נִתְרָאֶה בְּכָתְבֵנוּ
אַתָּה יוֹדֵעַ מָה, תּוֹדָה
תּוֹדָה שֶׁאַתָּה נוֹדֵד לְךָ שׁוּב לְעָרִים נָכְרִיּוֹת
וּמְנַפְנֵף לְעֶבְרִי קְצָת בָּרֶשֶׁת, שׁוּרוֹת שֶׁאֲנִי
.מְשַׁלֶּבֶת וְעוֹרֶכֶת לִגְלוּיוֹת מְדֻמּוֹת שֶׁל פַּעַם
גֶּשֶׁר־מִלּוּט מְתֻחְכָּם שֶׁכָּזֶה הוּא הַתְּנַאי לְקִיּוּם
חִבּוּרֵי הַמִּלִּים בִּרְצִינוּת תְּהוֹמִית כְּפִי שֶׁיּוֹדְעִים רוֹקְדֵי
סַף שֶׁכָּמוֹנוּ.
כֵּן, צֵרוּפִים סִפּוּרִים צִפּוֹרִים דְּבָרִים עָפִים ‒ בְּסַךְ הַכֹּליוֹנֵי דֹּאַר
,מִלִּים אֵלּוּ שֶׁל חֵרוּת שֶׁאֲנִי כּוֹתֶבֶת בְּסוֹף הַיּוֹם
תַּחַת הַחַמָּה הַלֹּא נְכוֹנָה, לְאוֹר הַמְּנוֹרָה, לְאַחַר שֶׁנִּקְווּ
בְּלִבִּי כְּבִבְאֵר, עַל לְשׁוֹנִי בְּמֶשֶׁךְ כָּל שְׁעוֹת הַיּוֹם כְּמֵי תְּהוֹם. אַמְתִּין
?וַאֲדַבֵּר אֲנִי אֵלֶיךָ, יַקִּירִי. הַאִם אַתָּה מִתְפַּלֵּא
מְכַשֵּׁפָה מֻכְשֶׁרֶת הִיא הַשִּׁירָה, יוֹצֶרֶת לָנוּ טְרַפֵּז מֵטָפִיזִי לְמִזְמוּטִים
דָּבָר לֹא נִשְׁאָר אִתִּי, דָּבָר לִכְאוֹרָה, שׁוּם דָּבָר מִלְּבַד תֵּבוֹת
מְצַיְּצוֹת מִבַּעַד אֶשְׁנַבִּים פְּתוּחִים לִרְוָחָה. כִּי שִׁירִים, אַתָּה יוֹדֵעַ, הֵם
הַהֵפֶךְ מֵחֹסֶר אוֹנִים. פָּשׁוּט. ‒ וְלִפְעָמִים, כֵּן לִפְעָמִים, אִם יֵשׁ כָּזֶה צֹרֶךְ
.יִצְמְחוּ לָהֶם זְרוֹעוֹת, רַגְלַיִם. יֵשׁ אֲפִלּוּ כָּאֵלֶּה הַנִּקְרָאִים בְּשֵׁם הַיֶּלֶד שֶׁאֵינֶנּוּ
.וְלִפְעָמִים, כֵּן לִפְעָמִים, כָּךְ נוֹלָדִים שִׁירִים. פִּסְלֵי זָהָב, אֵלִים זָרִים
.בְּעֵמֶק הָרְפָאִים אֲנִי מְצַפָּה לְךָ. וְאַתָּה לֹא כָּאן, אֲהוּבִי. לָמָּה, בְּעֶצֶם?הַכֹּל כֹּה מֻכָּר מִסְּבִיבִי. לֹא
,אֲנִי מַחְזִיקָה בִּזְרוֹעוֹתַי אַנְדַּרְטָה שְׁקוּלָה
.אַנְדַּרְטָה לַמִּלִּים הַשַּׁבְרִירִיּוֹת שֶׁנָּפְלוּ בֵּינֵינוּ לָבֶטַח
Pesma je izvorno napisana na hebrejskom.
Objavljena u : Zwischen den Zeilen (“Između redova”), ured. Jael Almog and Mikal Zamir, ilustrovala Maja Aton, Beč: Pasagen Verlag 2019, p. 92/93.
Pahuljice reči
Trebam malo pesme na dlanu u ovom danu –
udeli, molim, jednu mrvu, mrvicu.
Trebam malo ukusa pesme u ovoj večeri –
mrva hleba, mrva sa oskudnog tanjira.
I biću sita, mrvom, pred spavanje.
Trebam malo dodira pesme ove noći –
okrećem obraz rečima
kao pahuljicama u blagoj zimskoj noći.
Trebam malo pesme uz sebe u ponoć –
da osetim njihov dah na jastuku
i neću ustati da slavim nikakvog boga
jer je melodija kraj mene u dolini senki
mistična uspavanka čežnjivom premoru.
Trebam nežnost pesme s prvim svetlom
da znam da je još moguće živeti i da je vredno voleti.
Trebam svetlosni zrak pesme u zoru –
njegova lepota na zidu će mi dati snage
da izdržim opasnosti dodira nekog dragog.
Potom ću ustati i pripremiti obasjani obrok svima,
priželjkujem dovoljno pahuljica reči da zadovolje glad,
postaviću sto i sesti za celu novu pesmu:
mlečnu stranicu pred sobom i medno mastilo na jeziku.
פתיתי מילים
‒אֲנִי זְקוּקָה לִמְעַט שִׁיר בְּיָדִי הַיּוֹם
.אָנָּא תִּתֵּן לִי פֵּרוּר, וְלוּ אֶחָד בִּלְבַד
‒אֲנִי זְקוּקָה לִמְעַט טַעַם שִׁיר הָעֶרֶב
לִקְצָת לֶחֶם, רַק קְצָת מִצַּלַּחַת עֲנִיָּה
.וְאֶהֱיֶה שְׂבֵעָה, רַק קְצָת, לִפְנֵי הַשֵּׁנָה
‒אֲנִי זְקוּקָה לִמְעַט מַגַּע שִׁיר הַלַּיְלָה
אֶל פְּתִיתֵּי מִלִּים אֲנִי מַפְנָה אֶת לֶחְיִי
.כְּמוֹ לִפְתִיתֵי שֶׁלֶג בְּלֵיל חֹרֶף עָדִין
‒אֲנִי זְקוּקָה לִמְעַט שִׁיר לְצִדִּי בַּחֲצוֹת
לָחוּשׁ בַּכַּר הַצָּמוּד לְאָזְנִי אֶת הַנְּשָׁמָה נוֹשֶׁפֶת מִמֶּנּוּ
וְלֹא אֶרְצֶה לָקוּם לְהוֹדוֹת לְאַף אֲדֹנָי
,כִּי נִגּוּנְךָ עִמָּדִי בְּגֵיא הָעֵיפָתָה הַגְּדוֹלָה
.שִׁיר עֵרֶשׂ יָתֵר לַעֲיֵפוּתִי הַמְּבֻקֶּשֶׁת
‒אֲנִי זְקוּקָה לִמְעַט לִטּוּף שִׁיר בַּעֲמוּד הַשַּׁחַר
.וְאֵדַע שֶׁעוֹד אֶפְשָׁר לִחְיוֹת וְשֶׁכְּדַאי לֶאֱהֹב
‒אֲנִי זקוּקָה לִמְעַט קֶרֶן שִׁיר לִפְנוֹת בֹּקֶר
לִרְאוֹת אֶת יָפְיָהּ בַּקִּיר וּלְהַאֲמִין בְּכֹחַ
.לַעֲמֹד בְּסַכָּנוֹת שֶׁל מַגַּע בֶּן אָדָם יָקָר
,וְאָז אֲנִי אָקוּם וְאָכִין אֲרוּחָה מַזְהִירָה לְכֻלָּם
לִפְתִיתֵי מִלִּים מַסְפִּיקִים לְרַעַב אֲיַחֵל
:וְאֶעֱרֹךְ שֻׁלְחָן וְאֵשֵׁב לְשִׁיר חָדָשׁ תָּמִים
.דַּף חָלָב לְפָנַי וּדְיוֹ דְּבַשׁ עַל לְשׁוֹנִי
Pesma je izvorno napisana na hebrejskom i do sada nije objavljena na tom jeziku.
Na nemački prevela autorka. Objavljeno u : Was es bedeutensoll. Neue hebräischeDichtung in Deutschland (Šta to znači. Nova hebrejska poezija u Nemačkoj), sa hebrejskog preveli i uredili Gundula Šifer and Adrian Kasnic, Keln: paraziten pres 2019, p. 111.
Ja sam rođena reč
rođena sam reč
u vezivima mog mesa
samo mi koža preostaje
nemam ispovest, ime ili povezanost
sve je popadalo, možda daleko
iza glečera oblaka trajna
domovina na mene čeka–
iz nje nosim vid za pesmu
i kažem: neka bude oblik i crtam
svojim rukama obrise, i u metru
ptica menjam note trnovitog života,
dah vazduha u polju, univerzum je
rođena sam reč
neodređenog mumlajućeg čoveka
koji nije jeo voće svog jezika
mislim o muci
svoje majke, u pulsirajućoj žudnji
da načinim sebe od govora, oslobađam se
rođena sam reč
zavežljaj, ništa više
niko me ne proširuje
rastem, mladica za mladicom
ono što nedostaje nadahnjuje
sa kose kaplje svetlost dubina.
נולדתי מילה
נוֹלַדְתִּי מִלָּה
בִּכְרִיכַת בְּשָׂרִי
רַק הָעוֹר דָּבֵק בִּי
וְדָת, שֵׁם וְקֶשֶׁר אֵין בִּי
הַכֹּל נָשַׁר שָׁם מִנֶּגֶד מֵעֵבֶר
הַשְּׁחָקִים, אוּלַי מְחַכָּה לִי
‒ מוֹלֶדֶת קְבוּעָה
מִמֶּנָּה נִשְׁאָר צֶלֶם שִׁירִים
וָאֹמַר: תִּהְיֶה דְּמוּת וַאֲצַיֵּר
בְּמוֹ יָדַי קַוֵּי גּוּף, וּבְמִשְׁקָל
שֶׁל צִפּוֹר אֲחַבֵּר סִפּוּר חַיַּי
בַּחֲוָיַת קוֹצִים וְלִטּוּף בִּשְׂדֵה־יְקוּם
נוֹלַדְתִּי מִלָּה
מִין אָדָם הוֹמֶה
,וְדַעַת פְּרִי הַלָּשׁוֹן עוֹד אֵין בּוֹ
וְאַמְשִׁיךְ וְאֶזְכֹּר אֶת עֶצֶב
אִמִּי, בְּקֶצֶב תְּשׁוּקָתִי לַעֲשׂוֹתַנִי
שָׂפָה, אֶנְצֹר אוֹתוֹ
נוֹלַדְתִּי מִלָּה
כִּצְרוֹר כָּזֶה בִּלְבַד
וְאִישׁ אַחֵר לֹא יִמְשֹׁל־בִּי
צָמוֹחַ אֶצְמַח לִי נֵצֶר אַחַר נֵצֶר
מִתּוֹךְ מַכְאוֹב הָהוֹפֵךְ לְמָעוֹף
.וּרְסִיסֵי אוֹר־תְּהוֹם בִּשְׂעָרִי
Pesma je izvorno napisana na hebrejskom i do sada nije objavljena na tom jeziku.
Na nemački prevela autorka. Objavljeno u : Was es bedeutensoll. Neue hebräischeDichtung in Deutschland (Šta to znači. Nova hebrejska poezija u Nemačkoj), sa hebrejskog preveli i uredili Gundula Šifer and Adrian Kasnic, Keln: paraziten pres 2019, p. 111.
Na srpski prevela Željana Vukanac.
Gundula Šifer, rođena je 1980. godine, pesnikinja je i prevoditeljka, živi u Kelnu i predaje na Martin-Buber institutu za Jevrejske studije. Studirala je komparativnu književnost i hebrejski jezik i književnost u Jerusalimu i Minhenu; disertacija o poeziji psalama 2010. godine.
Piše poeziju na nemačkom i hebrejskom i prevodi svoju poeziju sa hebrejskog na nemački jezik. Pored knjige pesama „Jerusalim‒Keln. Jug nad mojom knjigom” („Jerusalem‒Köln. Süden über meinem Buch”(2017) poeziju je objavljivala u različitim književnim časopisima i antologijama (2019, u: “Između redova” („Zwischen den Zeilen”, dvojezično izdanje na hebrejskom i nemačkom jeziku, uredili Jael Almog i Mikal Zamir) i “Šta to treba da znači. Nova hebrejska poezija u Nemačkoj” („Was es bedeutensoll”,uredili i preveli Gundula Šifer i Adrian Kasnic). Njena najnovija knjiga „Kada sve dodirne” („Wenn alles berührt”, 2019) biografija je izraelske pesnikinje Tirze Atar kroz eseje i prevode.Njene pesme je sa nemačkog preveo na hebrejski Jarden Ben‒Cur i objavili izraelski listovi „Haaretz” i „Yediʼ ot Acharonot”.
Željana Vukanac – rođena je 1990. u Zadru. Živela je u Žegaru, Obrovcu, Obiliću i Beogradu, gde je završila V beogradsku gimnaziju, osnovne i master studije Srpske književnosti na Filološkom fakultetu Univerziteta u Beogradu. Učesnica je konferencija i projekata kao što su „Dani interaktivne edukacije ReKreiranje Tesle – Prakse koje stvaraju genija“, „Ruka i glas“ (radionice i prezentacija zajedničkog rada pesnika i mladih oštećenog sluha), Colaboarthon u okviru projekta Media Pholigon, „Poetry on the road – Refugees and Migrants“. Polaznica je radionica kreativnog pisanja pod mentorstvom pesnikinja Ognjenke Lakićević i Ivane Milankov. Radovi su joj objavljivani na blogovima („Anonimni pesnici“), portalima („Strane“, „Afirmator“, „Astronaut“), zbornicima („Rukopisi 38“, „U lavirintima napuštenih demona“). Dobitnica je prve nagrade književnog konkursa „Mak Dizdar“ za zbirku poezije „Prostori“ u okviru kulturne manifestacije „Slovo Gorčina“ u Stocu, 2018. Autorka je dve zbirke poezije, „Prostori“ i „Talasu daj ime Talas“. Živi i radi u Beogradu.